Het COVID-19 virus beheerst de hele wereld en levert ook juridische vragen op. Veel commerciële partijen vragen zich af hoe het zit met de overeenkomsten die zij hebben gesloten. Waar kan een partij zich op beroepen als hij als gevolg van de Coronacrisis zijn verplichtingen niet kan nakomen? In dit artikel zet ik kort de juridische opties van overmacht en onvoorziene omstandigheden uiteen, die een commerciële partij ten dienste staan onder Nederlands recht (B2B). Uiteraard kunnen contracten specifieke regelingen bevatten die afwijken van de algemene situatie. Bovendien is het, vanwege de uitzonderlijke situatie waar we ons in bevinden en het gebrek aan jurisprudentie, nog niet duidelijk hoe een en ander in de praktijk zal uitwerken.
Overmacht
In het normale geval is het zo dat de wederpartij van een partij die zijn verplichtingen niet nakomt de overeenkomst kan ontbinden en daarnaast schadevergoeding kan vorderen. Dat recht op schadevergoeding bestaat niet als er sprake is van overmacht.
Overmacht kan uitkomst bieden, maar doet dat zeker niet in elke situatie die wordt veroorzaakt door de Coronacrisis. Als een partij niet aan zijn verplichtingen kan voldoen omdat dat volledig onmogelijk is geworden door de maatregelen die door de overheid zijn genomen, dan zal dat meestal wel overmacht zijn. Denk aan een evenement dat niet door kan gaan omdat evenementen verboden zijn. Maar wat nu als een partij nog wel kán presteren, maar dat door de maatregelen ingewikkelder is of met meer kosten gepaard gaat? Ook al kiest de partij er dan om die redenen voor om niet na te komen, het is niet onmogelijk om de prestatie te verrichten. In dat geval wordt overmacht niet snel aangenomen. Bovendien is het belangrijk om te weten dat een partij zich niet op overmacht kan beroepen als het gaat om betalingsonmacht.
Als er sprake is van overmacht, kan de andere partij normaal gesproken de overeenkomst ontbinden. Het is echter maar de vraag of ook in tijden van Corona de overeenkomst ontbonden mag worden, gezien de bijzondere aard van de tekortkoming in deze situatie.
Onvoorziene omstandigheden
Als er sprake is van onvoorziene omstandigheden, kan een partij de rechter verzoeken om de gevolgen van de overeenkomst te wijzigen of de overeenkomst te ontbinden. Maar wat zijn onvoorziene omstandigheden? Twee elementen zijn daarbij van belang.
Het moet ten eerste gaan om omstandigheden die zodanig zijn dat de wederpartij niet mag verwachten dat de overeenkomst ongewijzigd in stand blijft. Dat betekent dat de partijen ten tijde van het opstellen van de overeenkomst geen rekening hebben gehouden met die omstandigheden. In de meeste gevallen zal dit gelden voor het Coronavirus. Ter vergelijking: de vogelpest leverde destijds ook een onvoorziene omstandigheid op (zie Hof Den Bosch 1 april 2008, ECLI:NL:GHSHE:2008:BC8909). De gevolgen van de Coronacrisis die – waarschijnlijk – geen overmacht opleveren, kunnen soms wél onvoorziene omstandigheden zijn. Het gaat dan om die gevallen waarin de prestatie nog wel kan worden verricht, maar dit ingewikkelder, bezwaarlijker of duurder is geworden.
Ten tweede moeten die omstandigheden niet voor rekening blijven van de partij die zich op de bepaling beroept. Dit is een belangrijk vereiste, dat niet zelden de reden is voor afwijzing van de vordering tot wijziging of ontbinding op grond van onvoorziene omstandigheden. Zo werd in de rechtspraak aangenomen dat de onvoorziene vorige financiële crisis een omstandigheid was die voor rekening van de partij die zich daarop beriep moest blijven omdat dat het ondernemersrisico van die partij was. Het is voor de partij die de vordering instelt steeds van belang duidelijk te onderbouwen waarom een onvoorziene omstandigheid niet voor zijn (ondernemers)risico dient te blijven. Het is goed denkbaar dat de financiële gevolgen van de Coronacrisis - anders dan die van een financiële crisis - niet voor rekening van de partij die zich erop beroept behoren te blijven.
Voordat een partij naar de rechter stapt om wijziging of ontbinding van de overeenkomst te vorderen op grond van onvoorziene omstandigheden, zal hij in gesprek moeten gaan met de wederpartij om te heronderhandelen over de wederzijdse verplichtingen waarbij rekening wordt gehouden met de nieuwe omstandigheden. Partijen moeten namelijk in redelijkheid rekening houden met elkaars belangen. Pas als partijen er niet onderling uitkomen, dan kan een vordering op grond van onvoorziene omstandigheden uitkomst bieden.
Contact
Als u vragen heeft over of hulp zoekt bij het opstellen of beoordelen van contracten, neemt u dan contact met ons op.
